Kralj Stefan Uroš II Milutin ušao je u istoriju i po braku sa monahinjom Jelisavetom Arpad, ćerkom ugarskog kralja. Ovaj skandal izazvao je osudu Crkve i ostao jedinstven u srpskoj istoriji.
Borbe oca i sinova, smene na prestolu, diplomatske igre i veličanstvene zadužbine – period od Uroša I do Milutinove smrti obeležio je uspon Srbije, ali i neprekidne dinastičke sukobe koji su oblikovali njenu istoriju.
Kralj Milutin je nesumnjivo jedan od najznačajnih srpskih vladara i to ne samo u srednjem veku, nego uopšte. Njegova zvanična titula glasila je: „Stefan Uroš, po milosti Božjoj kralj i samodržac svih srpskih zemalja i pomorskih.”
Srpski plemić-monah Danilo Drugi bio je arhijerej, ratnik, državnik i književnik, moćan i poštovan na dvorovima Nemanjića u 13. i 14. veku.
Niko nije imao nesrećniju sudbinu nego deca kralja Milutina. Kao da su bili prokleti onaj momenat kada su rođeni u kući Nemanjića
Kralj Milutin imao je jedan cilj - savez sa moćnim vladarima. Rešenje je bila ženidba njihovim ćerkama
Kralj Milutin je osvajao je teritorije suvereno i nepokolebljivo, a na tom putu nije prezao ni od čega, samo da sprovede svoj cilj u delo.
Simonida je bila klasičan zalog mira, data kralju sa samo pet godina
Zbog ranog braka Simonida je ostala nerotkinja, a muški rod je trajno omrzla i to toliko da je svaki dan žudela za monaškim životom
Srpski kralj Milutin, deda Dušana Silnog i otac Stevana Prvovenčanog, imao je poseban odnos prema ženama. Obožavao ih je, a Simonida je bila malo dete. Ipak, tadašnjeg patrijarha Jovana je najviše brinulo pitanje njenog pravnog položaja, pošto je Milutin sa Andronikovom ćerkom sklopio četvrti brak, koji pravoslavna crkva nije smatrala kanonskim.
Svoj vrhunac umetnička izrada nakita od je doživela u vreme kralja Milutina.
Srpskog kralja Milutina (1282—1321) smrt je zadesila u svom dvoru u Nerodimlju, na Kosovu, 29. oktobra 1321. i to samo nedelju dana nakon završetka i osvećenja njegovog manastira Gračanice.
Povodom slave manastira Banjska, Sv. Arhiđakona Stefana, avgusta meseca 2007. god, obnovljena je tradicija imenovanja slavskog domaćina, tako da je za sledeću 2008. godine episkop Artemije predao slavski kolač gosp. Dejanu Radojeviću iz Kosovske Mitrovice.
Po narodnom predanju, kralj Milutin je zaspao pred bitku na reci Gračanki, pa mu se javio anđeo Gospodnji rekavši mu da će pobediti i da iz zahvalnosti Gospodu Bogu, za pomoć koja mu je pružena, treba da sagradi crkvu čiji će mu se oblik prikazati. Probudivši se, kralj je na nebu ugledao beli oblak koji je imao oblik crkve. Pošto zaista pobedi u tom boju, odmah pozva najbolje majstore - graditelje i naredi im da započnu gradnju nebesne crkve.
Zaboravljeni grad u Dolini kraljeva, Jeleč. Poznat je i kao letnjikovac Nemanjića. Epski srednjovekovni grad nalazi se na vrhu planine Rogozne. Ne zna se tačno kada je ovo utvrđenje podignuto, ali prvi put se Jeleč pominje 1282. godine. Istorijski spisi kažu da je iste godine kralj Dragutin, loveći sa vlastelom ispod grada Jeleča, nesrećno pao s konja i polomio nogu.
Lepa srpska kraljica Jelena Anžujska, žena kralja Uroša i majka kraljeva Dragutina i Milutina odabrala je pitomu zaravan iznad Gradačke reke na obodu šumovitih padina Golije da podigne svoju zadužbinu.
Bugari nikada nisu zaboravili Srbima poraz kod Velbužda. Srbi predvođeni kraljem Stefanom Dečanskim i njegovim sinom Dušanom potukli su do nogu bugarske trupe u subotu 28. jula 1330. godine i ostvarili najveću pobedu i istoriji srednjovekovne Srbije.