Kula Gardoš jedna je od četiri Milenijumske kule, koje su Ugarske vlasti izgradile na sve četiri strane sveta, u najudaljenijim gradovima kraljevstva u sklopu proslave hiljadugodišnjice doseljavanja Mađara u Panoniju.
Kula visoka 36 metara izgrađena je na najjužnijoj tački kraljevstva, u Zemunu, u gradu Beogradu, 1896. godine, na uzvišenju Gardoš, na temeljima drevne zemunske tvrđave Taurunum iz 9. veka koja se kao važna odbrambena tačka vekovima izdizala iznad desne obale Dunava.
Zemunska Milenijumska kula, iz perioda Ugarske kraljevine, osim one u Mađarskoj, jedini je takav sačuvani spomenik koji je ostao na teritoriji drugih država.
Danas, nakon restauracije, kao kulturno-istorijski spomenik od posebnog značaja, Kula Gardoš sve više postaje jedna od posećenijih turističkih destinacija Zemuna i Beograda.
Nazivi
Među najčešće nazive za kulu u Zemunu, od četiri milenijumske kule koliko su izgradile Ugarske vlasti, u literaturi se navode:
Kula Gardoš— ovaj naziv nosi po uzvišenju-bregu Gardoš u istoimenom zemunskom naselju.
Milenijumska kula— ovaj naziv, koji se smatra najpravilnijim, Kula je dobila po tome što je podignuta u sklopu proslave 1000. godina od dolaska i boravka Mađara u Panonskoj niziji, koje se odnosi na razdoblje od 896. do 1896. godine.
Kula Sibinjanin Janka— narod je kuli dao ovaj naziv, u spomen na mađarskog velikaša Janoša Hunjadija, viteza, princa namesnika i borca protiv Turaka, opevanog u mnogim srpskim narodnim pesmama. On je na zidinama Kalemegdana izvojevao svoju najveću pobedu nad Osmanlijama, koji su nadirali preko Dunava 1456. godine. Nažalost Hunjadi nije stigao da uživa u plodovima svoje pobede, jer je umro samo tri nedelje po okončanju bitke. Naime zbog velikog broja nesahranjenih leševa u okolini Taurunum, na čijim prostoru je 440 godina kasnije sagrađena Milenijumska kula, izbila je kuga od koje je osim velikog broja vojnika umro i slavni vitez Hunjadi, Kako je sećanje na velikog ratnika i mesto gde je preminuo ostalo jako dugo u pamćenju među Srbima, nakon što je podignuta kula na Gardošu, narod je nazvao njegovim imenom.
Značaj i zaštita
Gardoš kao najistureniji lokalitet prema vekovnom plovnom putu Dunavu, bio je interesantan kao odličan vidikovac svim vojskama koje su boravile na ovom prostoru. Zato su mnoge vojskovođe baš tu gradile svoja utvrđenja i kule. Zapisano je da su tokom gradnje lađe prebacivale kamen sa Beogradske strane da bi na Gardošu vojnici pravili svoje utvrđenje. Tako je prostor na kome je sagrađena i Milenijumska kula, vekovima opasivan kamenjem i ciglama.
Zaštita
Ruševine tvrđave, zajedno sa Kulom Gardoš predstavljaju najstarije građevinske ostatke u starom jezgru Zemuna. Tvrđava je proglašena spomenikom kulture 1948. godine po predlogu Vojvođanskog muzeja i saglasnosti Saveta stručnjaka.
Položaj i geografske karakteristike
Kula Gardoš, smeštena je na najvišoj tački brega Gardoš, nekako, u istoj liniji ili naspram Kalemegdana na približno istoj nadmorskoj visini (105 m). Sa svih strana okružena je kućama i drugim objektima istoimenog naselja Gardoš, jednog od nekoliko malih naselja koje čine centralno jezgro Zemuna, nekadašnjeg grada, a danas gradske opštine. Gardoš se graniči sa naseljima Ćukovac, Donji Grad i Gornji Grad.
Pored ostataka stare tvrđave Taurunum, izgrađena je Milenijumska Kula
Istorijat
Kula Gardoš u Zemunu, jedan je od sedam spomenika, potpuno različite arhitekture, kojim je Kraljevina Ugarska želela da istakne svoju hiljadugodišnju državnost, (u razdoblju od 896. do 1896. godine). Dva spomenika posvećena ovoj godišnjici izgrađena su u Mađarskoj, u gradovima Opustaser i Panonhalm, dva u današnjoj Slovačkoj u gradovima Nitra i Devin, jedan u Ukrajini, kod grada Mukačevo, jedan u Rumuniji, kod Baroševa i ovaj sedmi koji je zemunska kula.
Naime Mađari su u okviri obeležavanja ove godišnjice u Budimpešti podigli monumentalni trg i sagradili još dva spomenika u Mađarskoj i Slovačkoj i još četiri istovetne kule u četiri grada, na sve četiri strane sveta, na krajnjim granicama svoje tadašnje države. Tako je Zemun, kao najjužnijem gradu u posedu ugarske krune, postao jedan od ta četiri grada, u kome je izgrađena Milenijumska Kula na Gardošu. Tim činom obeležena je hiljadugodišnjici boravka i vladavine Mađara u ovom delu Evrope, koji su mađarski kraljevi, još iz 11. veka povremeno smatrali svojom kraljevinom.
Gradnja Milenijumske kule okončana je 5. avgusta 1896. godine. Svečano otvaranje bilo je 15 dana kasnije. Toga jutra, održano je i bogosluženje u svim zemunskim crkvama.
Tada je uređen i mali park oko kule i unutar tvrđave, koji je do 1914. godine bio prijatno šetalište Zemunaca sa kojeg se pružao prelep pogled na Donji grad i Veliko ratno ostrvo i Kraljevinu Srbiju. Na početku Prvog svetskog rata Milenijumski spomenik je oštećen, kada su ga austrougarski vojnici koristili kao mitraljesko gnezdo.
Po završetku Prvog svetskog rata, Austrougarska monarhija se raspala jedva dve decenije nakon što je podignuta Milenijumska kula.
Na temeljima nekada moćnog carstva nikle su nove države. Od četiri kule na četiri kraja teritorije koju su Mađari smatrali za svoju, tri su ubrzo srušene, a ona na Gardošu je ostala da svedoči o nestalom carstvu.
Neustrašivi bard : glas koji je odjekivao scenom i filmom
Kada se pomene ime Ljube Tadića (1929–2005), prva asocijacija gotovo svakog ljubitelja pozorišta i filma jeste – glas. Dubok, autoritativan, prodoran, bio je njegovo najmoćnije oružje. Uz njega, išla je i pojava koja je plenila – visoka figura, snažan izraz i stav glumca koji nikada nije poznavao strah na sceni.
Zašto je Stefan Lazarević jedan od najvažnijih vladara srpske istorije -vladar iz reda Zmaja i tvorac Manasije
Među svim vladarima srednjovekovne Srbije, retko ko se ističe kao despot Stefan Lazarević (1377–1427). Sin kneza Lazara i kneginje Milice, naslednik Kosovske tradicije i poslednji veliki vitez srpske srednjovekovne države, Stefan je ostavio neizbrisiv trag u istoriji i kulturi. Njegova vladavina bila je most između izgubljenog carstva Nemanjića i buduće borbe za opstanak pod Osmanlijama.
Tvrđava Zvečan – čuvar severnog Kosova kroz vekove
Na strmoj vulkanskoj kupi iznad reke Ibar, uzdiže se tvrđava Zvečan – jedan od najstarijih i najznačajnijih srednjovekovnih gradova Srbije. Kao strateško uporište i kraljevski dvor Nemanjića, Zvečan je bio svedok uspona srpske države, ali i burnih borbi koje su oblikovale našu istoriju.
Sakriven među stenama Jerme: manastir Poganovo i njegove čuvene legende
Na levoj obali reke Jerme, nedaleko od sela Poganovo, smešten je manastir posvećen Svetom Jovanu Bogoslovu. Sklopljen sa prirodom, među strmim stenama koje se nadvijaju nad rekom, ovaj manastir deluje kao da je iznikao iz samog kamena. Spoj duhovnosti, umetnosti, legendi i prirodnih lepota čini ga jednim od najlepših kutaka jugoistočne Srbije.
Tajna veza kneza Mihaila i glumice Katarine Ivanović: ljubav koja je potresla Beograd
Malo je poznato da je jedan od najomiljenijih srpskih vladara, knez Mihailo Obrenović, imao burnu ljubavnu aferu koja je intrigirala tadašnji Beograd. Iako se u istoriji najviše pamti po političkim reformama i tragičnom ubistvu u Košutnjaku 1868, njegov privatni život bio je jednako uzbudljiv.
Komentari(0)