NJEN ŽIVOT KAO VRHUNSKI FILMSKI SCENARIO Prva srpska žena arhitekta, projektovala mnoga kapitalna zdanja u predratnom Beogradu

J. K.

12:12

Zanimljivosti 0

Ostavila neizbrisiv arhitektonski trag u srpskoj prestonici, ali se utisnula u istoriju Srbije i kao heroina duha.

NJEN ŽIVOT KAO VRHUNSKI FILMSKI SCENARIO Prva srpska žena arhitekta, projektovala mnoga kapitalna zdanja u predratnom Beogradu
Printscreen

 

Jelisaveta Načić je u istoriji zapisana kao prva žena arhitekta u našoj zemlji koja je projektovala mnoga kapitalna zdanja u predratnom Beogradu. U vreme kada je samo sedam odsto žena u Srbiji bilo pismeno, ova hrabra i talentovana Beograđanka je završila fakultet, i to u prvoj generaciji srpskih arhitekata.

Jelisaveta je rođena 1878. godine u Beogradu, u bogatoj i uglednoj trgovačkoj porodici kao trinaesto dete. Posle završene Gimnazije, upisuje se na Tehnički fakultet Velike škole u Beogradu kao jedina žena u prvoj generaciji tek osnovanog arhitektonskog odseka. Iako njena porodica nije podržavala njene ambicije, njena želja za obrazovanjem bila toliko jaka da je na svoje školovanje potrošila čak celokupan miraz. Diplomirala je sa prvom generacijom arhitekata u Srbiji. Posle ovog podviga, počinje njena šesnaestogodišnja karijera.

Možda vas zanima:

Možda vas zanima:

Možda vas zanima:

Ugled u struci stekla je na samom početku karijere tek zagazivši u punoletstvo, ali jedan objekat ju je mnogo koštao. Zbog natpisa na slavoluku na Terazijama, u čast povratka srpske vojske iz Balkanskih ratova, Austrougari su je poslali u logor za srpsku elitu – Nežider.

Jelisavetin otac, bogati trgovac Načić, poreklom iz Požarevca, posedovao je skoro celu Hilandarsku ulicu sa sve baštama i čuvenu vazdušnu kapiju Beograda koja se od hotela Moskve spušta dole ka prestoničkim rekama. Pouzdana istraživanja kažu da je Načić imao i najlepšu kočiju u tadašnjoj beogradskoj varoši, koja se s dinastičkim vizijama moderne zemlje izdizala iz turske kasabe ka obrisima moderne evropske prestonice. Ni kralj nije mogao da odoli, pa je za posebne paradne prilike iznajmljivao kočije od trgovca. U vili u Vlajkovićevoj, koje danas nema, Načić i njegova supruga, potekla takođe iz imućne porodice s bankarskim i diplomatskim pedigreom, dobijaju čak trinaestoro dece. Jedna od njih je i Jelisaveta rođena 31. decembra 1878. godine, kao jedno od najmlađe dece. Tuberkuloza koja je harala u to doba Načićima je odnela desetoro dece, a sudbina je htela da uz sina, jedna od dve preživele devojčice bude i Jelisaveta.

Ubrzo je postavljena za crtača-tehničkog pripravnika u Ministarstvu građevina i nakon što je položila državni ispit 1902. postaje glavni arhitekta Beograda. Na tom mestu ostaje do izbijanja Prvog svetskog rata. Sve što se vezuje za ono što donose prve generacije školovanih arhitekata sa sobom neraskidivo je od njenog imena. Tu su nove tendencije u stilskom shvatanju arhitekture, pa već 1900. godina sa sobom nosi francusku dekorativističku arhitekturu kao direktan uticaj poslednje Pariske izložbe, jugendstil Minhena, bečku secesiju… Pored toga, dolazi i do obnove srpsko-vizantijskog stila u arhitekturi i njegove šire primene.

Armirani beton, kao novi građevinski materijal, poput Evropske arhitekture, zagospodariće i arhitekturom Beograda dvadesetog veka i u tom vrtlogu modernih tendencija i novog izgleda prestonice je i naša junakinja. Ona u Srbiji muške dominacije sa 24 godine, među devetnaest najpoznatijih arhitekata, osvaja bronzu. Konkurs za izradu idejnog rešenja za projekat crkve Svetog Đorđa u Topoli, prepoznala je kao šansu za sebe. Treće mesto koje je osvojila, otvorilo joj je vrata u novi svet. Posle toga je postala slavna, zvali su je da pravi kuće i voleli su je.

NJEN ŽIVOT KAO VRHUNSKI FILMSKI SCENARIO Prva srpska žena arhitekta, projektovala mnoga kapitalna zdanja u predratnom Beogradu Printscreen
 

Njen prvi projekat u beogradskoj opštini bilo je izvođenje radova na uređenju Malog Kalemegdana, prema nacrtu tada čuvenog arhitekte Dimitrija T. Leka. Ona projektuje dekorativno, barokno stepenište od zelenog kamena, koje i danas krasi tvrđavu sa strane francuske ambasade.

Sa svega 27 godina projektuje i danas raskošnu Osnovnu školu „Kralj Petar Prvi”, pored Saborne crkve u Beogradu. Na ovom mestu se pre škole nalazila čitaonica i stara zgrada Osnovne škole. Danas je ova građevina pod zaštitom UNESCO-a.

NJEN ŽIVOT KAO VRHUNSKI FILMSKI SCENARIO Prva srpska žena arhitekta, projektovala mnoga kapitalna zdanja u predratnom Beogradu Printscreen
 

Jelisaveta Načić je projektovala i bolničku zgadu Prve bolnice za tuberkulozne bolesnike u Srbiji. Bolnica je projektovana u okviru kompleksa bolnica na Zapadnom Vračaru.

NJEN ŽIVOT KAO VRHUNSKI FILMSKI SCENARIO Prva srpska žena arhitekta, projektovala mnoga kapitalna zdanja u predratnom Beogradu Printscreen
 

Takođe, projektovala je i prvu kružnu peć i druga postrojenja za izradu opeke u Prokopu, srušene tokom Prvog svetskog rata.

 

Opština Beograd je 1911. godine, prema njenim projektima, izgradila i prve radničke stanove u dvospratnoj zgradi, u današnjoj ulici Đure Đakovića. Stanovi su bili komforni i funkcionalni sa jednostavnim fasadama. Ova građevina postoji i danas.

1916. godine Jelisaveta je na Terazijama postavila slavoluk u čast srpskih vojnika koji su se vraćali iz Balkanskih ratova, na kome je pisalo „Nisu svi Srbi oslobođeni“. Upravo ovo je dovelo do tačke preokreta u njenom privatnom i profesionalnom životu. Zbog natpisa biva proterana u logor Nedžider u Mađarskoj. Kako obično nema zla koje sa sobom ne nosi zrno dobra, Jelisaveta upoznaje svog budućeg muža intelektualca i revolucionara Luku Lukaija upravo u logoru.

NJEN ŽIVOT KAO VRHUNSKI FILMSKI SCENARIO Prva srpska žena arhitekta, projektovala mnoga kapitalna zdanja u predratnom Beogradu Printscreen
 

Po završetku rata kratko su živeli u Beogradu sa ćerkom Lucijom, zatim u Skadru, gde su učestvovali u podizanju Albanskog ustanka i nakon toga u Dubrovniku. Lukine političke stavove i aktivnosti, Jelisaveta je uvek bezrezervno podržavala. Jelisaveta se zauvek povlači iz arhitekture i potpuno se posvećuje novoj ljubavi – porodici.

Gotovo sve što je Jelisaveta stvorila, stvorila je u Beogradu. Kažu da je zauvek žalila za svojim rodnim gradom i čeznula da se u njega vrati. Osim njenih raskošnih kuća, crkava i drugih građevina u Beogradu, u opštini Stari Grad postoji ulica koja nosi njeno ime.

POVEZANE VESTI
Tagovi:
jelisaveta načić beograd istorija srbije arhitektura

Komentari(0)

Loading