Od grčke plemkinje i despotice do „proklete“ graditeljke, Jerina Branković ostala je upamćena kao jedno od najkontroverznijih imena naše prošlosti. Njena sudbina utkala se u tvrđave i legende širom Srbije.
Malo je žena u srpskoj istoriji oko kojih se ispreplelo toliko mitova i priča kao oko Jerine Branković.
Od grčke plemkinje i despotice do „proklete“ graditeljke, Jerina Branković ostala je upamćena kao jedno od najkontroverznijih imena naše prošlosti. Njena sudbina utkala se u tvrđave i legende širom Srbije.
Dok je istorija pamti kao suprugu despota Đurđa Brankovića i majku prestolonaslednika, narodna predanja pretvorila su je u „Prokletu Jerinu“, simbol surovosti i teškog vremena u kojem je živela.
Možda vas zanima:
Soko Grad – čuvar Moravice kroz vekove
Na strmim stenama iznad bistre reke Moravice, dva kilometra istočno od Sokobanje, uzdižu se ostatci srednjovekovne tvrđave Soko Grad. Iako su zidovi davno porušeni, a kule razorene, ovo mesto i dalje nosi snagu i ponos vekova kada su ovde stražarili ratnici i odjekivali topoti konja.
DA LI JE PROKLETA JERINA PRAVEDNO TAKO PROZVANA Borila se za slobodu pravoslavnih robova i na sve moguće načine ih je oslobađala!
Pet vekova je narod slušajući o njoj uz gusle stekao utisak da je ona unesrećila Srbiju i svoju porodicu, a zapravo Jerina je u jednom trenutku za svoju državu žrtvovala nešto najdragocenije što je imala – svoju decu.
Možda vas zanima:
Soko Grad – čuvar Moravice kroz vekove
Na strmim stenama iznad bistre reke Moravice, dva kilometra istočno od Sokobanje, uzdižu se ostatci srednjovekovne tvrđave Soko Grad. Iako su zidovi davno porušeni, a kule razorene, ovo mesto i dalje nosi snagu i ponos vekova kada su ovde stražarili ratnici i odjekivali topoti konja.
DA LI JE PROKLETA JERINA PRAVEDNO TAKO PROZVANA Borila se za slobodu pravoslavnih robova i na sve moguće načine ih je oslobađala!
Pet vekova je narod slušajući o njoj uz gusle stekao utisak da je ona unesrećila Srbiju i svoju porodicu, a zapravo Jerina je u jednom trenutku za svoju državu žrtvovala nešto najdragocenije što je imala – svoju decu.
Možda vas zanima:
Soko Grad – čuvar Moravice kroz vekove
Na strmim stenama iznad bistre reke Moravice, dva kilometra istočno od Sokobanje, uzdižu se ostatci srednjovekovne tvrđave Soko Grad. Iako su zidovi davno porušeni, a kule razorene, ovo mesto i dalje nosi snagu i ponos vekova kada su ovde stražarili ratnici i odjekivali topoti konja.
DA LI JE PROKLETA JERINA PRAVEDNO TAKO PROZVANA Borila se za slobodu pravoslavnih robova i na sve moguće načine ih je oslobađala!
Pet vekova je narod slušajući o njoj uz gusle stekao utisak da je ona unesrećila Srbiju i svoju porodicu, a zapravo Jerina je u jednom trenutku za svoju državu žrtvovala nešto najdragocenije što je imala – svoju decu.
Jerina – od despotice do monahinje
Rođena kao Irina Kantakuzin oko 1400. godine u Konstantinopolju, Jerina je bila poreklom Grkinja,srpski narod ju je prekrstio u Jerina.Jerina Kantakuzin poticala je iz ugledne vizantijske porodice u Solunu. Udala se za srpskog despota Đurđa Brankovića oko 1414. godine i postala despotica u zemlji na udaru osmanskih osvajanja. Bila je obrazovana i uticajna žena, a u burnim godinama koje su sledile imala je veliku ulogu u očuvanju dinastije Brankovića. Nakon pada Smedereva 1459. godine, povukla se i zamonašila pod imenom Jelisaveta. Preminula je nedugo zatim, a mesto njenog groba nije pouzdano poznato.
Kao Grkinja i strankinja, bila je omražena u narodu koji je teško podnosio poreze i namete. Predanja govore da je unosila vizantijski sjaj na srpski dvor, što je narod često doživljavao kao luksuz i raskoš. Njena ćerka Mara ostala je upamćena kao sušta suprotnost – voljena i poštovana, dok je Jerina u kolektivnom sećanju dobila ulogu „proklete“.
Srbija u doba Đurđa Brankovića
Vladavina despota Đurđa Brankovića (1427–1456) bila je jedno od najtežih razdoblja u srpskoj istoriji. Srbija se tada našla stešnjena između Osmanskog carstva i Ugarske i bila prinuđena da stalno balansira između dve sile.
Nakon smrti despota Stefana Lazarevića, Đurađ je nasledio vlast i morao da podigne novu prestonicu, jer je Beograd predao Ugarskoj. Tako je 1428. godine počela gradnja Smederevske tvrđave, monumentalnog grada-bedema na obali Dunava.
U tom periodu Srbija je plaćala visoke poreze i Turcima i Ugarskoj, zavisno od prilika. Poraz hrišćanske vojske u bici kod Varne 1444. godine ostavio je Srbiju izloženu razaranjima i velikim naseljavanjem stanovništva ka severu.
Kada je umro 1456. godine, Srbija je bila iscrpljena, ali formalno još nezavisna. Samo tri godine kasnije, 1459, Osmanlije su zauzele Smederevo i ugasile srednjovekovnu srpsku državu. Upravo taj period bede i propadanja oblikovao je i sliku Jerine u narodnom pamćenju.
Narodna priča o gradnji Smedereva govori da su seljaci morali da nose kamenje iz dalekih krajeva, a Jerina ih je terala da daju i poslednje zalihe za gradnju tvrđave. U legendama se pominje i da su ljudi uzidavani u temelje da bi grad bio čvršći. Te priče, iako narodne i bez potvrde u istorijskim izvorima, duboko su obeležile njen mit.
Potomstvo Jerine i Đurđa
Jerina i Đurađ Branković imali su više dece, a njihova sudbina bila je jednako tragična kao i doba u kojem su živeli. Grgur i Stefan Branković oslepljeni su po naređenju Turaka, ali je Stefan, poznat kao „Slep“, ipak kasnije vladao kao despot i ostao zapamćen po mudrosti. Njihova ćerka Mara Branković udala se za sultana Murata II i postala uticajna figura na osmanskom dvoru, gde je često posredovala u korist hrišćana i svoje porodice. Lazar Branković, najmlađi sin, nasledio je presto posle očeve smrti, ali je vladao kratko i nije uspeo da sačuva nezavisnost države.
Zašto „Prokleta“?
Narod je Jerini pripisao izgradnju mnogih tvrđava, pre svih Smederevske. Verovalo se da je u gradnji mučila narod i uvodila teške namete. Otuda je nastala poslovica: „Prokleta bila kao Jerina
Narodna predanja i poslovice
U narodnom pamćenju Jerina je postala oličenje surovosti. Pored poslovice „Prokleta bila kao Jerina“, u upotrebi su bile i izreke poput „Zida као Jerina“ – za nekoga ko tera druge da rade preko snage, ili „Gradila Prokleta Jerina“ – za naporan posao i veliku građevinu. U nekim predanjima kaže se i „Jerina ga stvorila“ – za nešto ogromno i čvrsto.
Mit i stvarnost
Dok je istorija beleži kao obrazovanu vizantijsku plemkinju i suprugu despota Đurđa, narod je od nje stvorio mitsku figuru – surovu, gordu i prokletu.
Jedan od najraširenijih mitova govori o uzidavanju ljudi u temelje Smederevske tvrđave, kako bi bedemi bili čvrsti i neosvojivi. Pominju se i tajni hodnici obloženi hrastovinom, koji su navodno povezivali dvor sa Dunavom ili ergelom. Predanja su govorila i o skrivenom blagu koje je Jerina ostavila u svojim kulama, a koje do danas niko nije pronašao.
U pojedinim pesmama opisivana je i kao veštica, koja noću obilazi gradilišta i baca čini na radnike. Gotovo svaka tvrđava u Srbiji – od Magliča i Golupca, do Rama i Severina – u narodu je prozvana „Jerinina“, iako sa njom nema istorijske veze.
Posebno je snažno bilo verovanje da se na Jerini „osvetila sudbina“ – slepilo sinova Grgura i Stefana, prerana smrt Lazara i patnje dinastije Branković tumačeni su kao posledica njenog prokletstva.
S druge strane, u pojedinim krajevima sačuvala se i drugačija slika: o Jerini kao izuzetno lepoj ženi, „Grkinji vilovitoj“, koja je donosila sjaj vizantijskog dvora u Srbiju. Ipak, i tada je njena lepota viđena kao opasna i gordoljubiva.
Istorija, međutim, pokazuje da je Jerina bila žrtva teškog vremena. Kao strankinja i žena sa velikim uticajem, lako je postala meta narodnog nezadovoljstva. Trpela je gubitke, doživela propast države i na kraju se zamonašila. Između stvarnih događaja i narodnih priča ostala je zauvek upamćena kao „Prokleta Jerina“ – graditeljka i vladarka, ali i mitska figura srpske prošlosti.
Njena sudbina bila je tragična – izgubila je sinove, doživela propast Srbije i na kraju se zamonašila.
Prema predanju postoje dve priče o njenoj smrti. Prva glasi da je preminula na Rudniku, tačnije Ostrvici, kao monahinja. A druga nešto dramatičnija legenda kazuje da ju je otrovao sin Lazar kako bi preuzeo vlast.
TAJNA IZGUBLJENOG POKLONA: Zašto je Kraljica Marija prodavala nakit i gde je nestao njen prsten
Kraljica Marija Karađorđević (1900–1961) bila je najvoljenija srpska kraljica, poznata po skromnosti i humanosti. Otkrivamo zašto je u egzilu morala da se odrekne najvrednijeg porodičnog nakita i kako je njen dijamantski broš, poklon od Kralja Aleksandra, prodat da bi se pomoglo srpskim ratnim zarobljenicima.
BEOGRAD NA STUBOVIMA: Tajna Palate Albanija – kako je prvi soliter preživeo bombe uprkos lošem terenu i protestima
Palata Albanija, prva zgrada koja je Beogradu podarila vertikalu, dominira Terаzijama, ali malo ko zna da su Beograđani strahovali da će se urušiti. Otkrivamo zašto je cela čaršija pričala da je teren "proklet" i kako je inženjerski podvig armiranog betona spasio soliter od potpunog uništenja.
SVETI TOMA, SEDI DOMA: Praznik Nevernog Tome donosi kišu, štiti od vukova, a evo zašto danas svi zanatlije staju sa radom
Danas, 19. oktobra, obeležava se Tomindan, veliki hrišćanski praznik posvećen Svetom apostolu Tomi. Iako ga svi znaju kao "Nevernog Tomu", on se poštuje kao zaštitnik zanatlija i svetac koji donosi kišu. Otkrivamo zašto se na Tomindan nikuda ne ide i kakva je stara izreka ključna za današnji dan.
BEOGRADSKA IKONA: Soliter koji je prekršio sve zakone, kako je nastala "Beograđanka" i zašto se bunila cela arhitektonska elita
Palata Beograd, poznatija kao "Beograđanka", dominira panoramom grada, ali malo ko zna za njen kontroverzan nastanak. Otkrivamo zašto je njena visina razbesnela arhitekte, kako je prekršila urbanističke zakone i zašto je ova zgrada, uprkos svemu, preživela NATO bombardovanje, postavši trajni simbol prestonice.
Komentari(0)