Carigradski drum, poznat još u rimsko doba kao Via Militaris, a u osmansko vreme i kao Velika džada, jedan je od najvažnijih puteva koji su prolazili kroz Balkan. Povezivao je srednju Evropu sa Carigradom, prestonicom Vizantije, a kasnije Osmanskog carstva. Kroz vekove bio je kičma trgovine, komunikacija i ratnih pohoda.
Rimski početak – Via Militaris
Prvi trasirani put na ovom pravcu podigli su Rimljani još u 1. veku nove ere. Zvao se Via Militaris i išao je od Singidunuma (današnjeg Beograda), preko Naissusa (Niša), Serdice (Sofije) pa sve do Carigrada. Put je bio popločan kamenim kockama, sa mostovima i utvrđenjima duž trase. Pored njega su se razvijala naselja, stanice za odmor i vojni logori.
Srednji vek – trgovačka i vojna arterija
U srednjem veku Carigradski drum je nastavio da bude glavna saobraćajnica Balkana. Njime su putovali trgovci iz Dubrovnika i Venecije, hodočasnici ka Svetoj zemlji, ali i vojske koje su osvajale ili branile Balkan. Kroz Srbiju je ovaj drum išao dolinom Velike Morave, preko Niša ka Pirotu i dalje prema Sofiji. Mnogi srpski vladari, uključujući i Nemanjiće, koristili su ga kao glavnu vezu sa Vizantijom.
Osmansko doba – kičma carstva
Nakon osvajanja Balkana, Osmanlije su Carigradski drum, poznat i kao Velika džada, koristile kao glavnu arteriju svog carstva. Bio je strateški važan za kretanje vojske, a duž njega su podizani hanovi, karavansaraji i česme. Drum je bio i trgovački koridor: karavani su njime prevozili robu između centralne Evrope i Istoka.
Precizna trasa kroz Srbiju išla je od Beograda ka Grockoj, zatim preko Smedereva i Požarevca, dolinom Velike Morave do Ćuprije i Paraćina. Od Niša se put odvajao prema Beloj Palanci i Pirotu, a zatim je preko Dimitrovgrada izlazio u Bugarsku, nastavljajući ka Sofiji i dalje do Carigrada.
Putopisci o Carigradskom drumu
Carigradski drum je vekovima bio u žiži pažnje stranih i domaćih putnika, pa su mnogi ostavili dragocene zapise o njemu. Među njima posebno se ističe Evlija Čelebija, turski putopisac iz 17. veka, koji ga opisuje kao glavni i najživlji drum Osmanskog carstva. On beleži da su duž puta podizani hanovi i karavansaraji, u kojima su putnici i karavani nalazili prenoćište, a na mestima odmora često su postojale i česme. Čelebija naglašava da se tim putem svakodnevno kretala vojska, trgovci i obični putnici, pa je drum neprekidno bio živ i prometan.
U 18. veku Carigradskim drumom putuju i evropski diplomati i istraživači. Njihovi zapisi svedoče da je drum kroz Srbiju bio ključna veza Beča i Pešte sa Carigradom, ali i da su pojedine deonice bile teško prohodne, naročito u vreme kiša i poplava, kada se put pretvarao u blato. Putnici su beležili i opasnosti od razbojnika na pojedinim delovima trase, zbog čega su karavani često putovali u grupama.
Srpski prosvetitelj Dositej Obradović, krajem 18. veka, takođe pominje putovanje Carigradskim drumom u svojim spisima. On beleži da je drum bio pun ljudi raznih jezika i naroda, što svedoči o njegovoj ulozi ne samo kao trgovačke i vojne, već i kulturne arterije Balkana.
Od karavana do savremenih puteva
Carigradski drum bio je u upotrebi vekovima, sve do izgradnje modernih saobraćajnica u 19. i 20. veku. Njegova trasa u velikoj meri poklapa se sa današnjim autoputem E-75 (Koridor 10), koji i danas spaja Beograd, Niš i dalje prema Sofiji i Istanbulu. Tako je nekadašnja „žila kucavica“ Balkana nastavila da živi u savremenom obliku.
Valjevska kula Jakova Nenadovića : Priča o barutani, zatvoru i slobodi
Na samo pola kilometra od centra Valjeva, na brdu Kličevac, uzdiže se Kula Nenadovića – jedna od najprepoznatljivijih građevina ovog kraja i spomenik kulture od velikog značaja. Podignuta 1813. godine, kula je prošla put od vojnog utvrđenja i zatvora do barutane i današnjeg muzeja. Njena burna prošlost oslikava sudbinu Srbije u vreme Prvog i Drugog srpskog ustanka.
Mileva Marić i Ajnštajn: Ljubav koja je počela u laboratoriji, a završila u tragediji
Priča o Milevi Marić, prvoj ženi Alberta Ajnštajna, nije samo porodična drama i ljubavna epopeja, već i svedočanstvo o položaju žene u nauci s kraja XIX i početka XX veka. Rođena u malom vojvođanskom mestu, stigla je do najprestižnijih evropskih univerziteta, ostavila neizbrisiv trag u životu i radu čuvenog naučnika, ali i nosila teško breme privatnih tragedija.
Velika džada kroz Srbiju: Put kojim su prolazili carevi, vojske i karavani
Carigradski drum, poznat još u rimsko doba kao Via Militaris, a u osmansko vreme i kao Velika džada, jedan je od najvažnijih puteva koji su prolazili kroz Balkan. Povezivao je srednju Evropu sa Carigradom, prestonicom Vizantije, a kasnije Osmanskog carstva. Kroz vekove bio je kičma trgovine, komunikacija i ratnih pohoda.
Najneobičnija crkva Beograda: Ružica i njena simbolika vojnog hrama sa svećnjacima od čaura
Na mestu gde se vekovima ukrštaju vojske, carstva i narodi, Beograd čuva svoju najneobičniju crkvu – Ružicu. Jedni u njoj vide vojni hram sa svećnjacima od topovskih čaura, drugi je pamte po legendama o tri sestre zadužbinarke, a svi zajedno pronalaze u njoj tišinu i snagu koju nosi molitva među zidinama Kalemegdana.
Pesma koja je Evropi otvorila pitanje časti i milosrđa - Gete i evropski mislioci o Banoviću Strahinji
Jedna od najsnažnijih srpskih narodnih pesama jeste „Banović Strahinja“. Zapisao ju je Vuk Stefanović Karadžić 1820. godine u Kragujevcu, od kazivača Starca Milije. Pesma pripada kosovskom ciklusu i radnjom je vezana za Banjsku na Kosovu, u vreme turskih upada. Njena posebnost nije samo u junaštvu glavnog lika, već u moralnoj dilemi završnih stihova, zbog kojih su se sporili i Gete, vojvoda Karl Avgust i prevodilac Gerhard u dalekom Vajmaru.
Komentari(0)