Ko je bio Milorad Popović Šapčanin: Prvi srpski pisac koji je spojio epsko i realističko, pa nestao iz udžbenika
Iako je bio cenjen u svoje vreme, pokretao časopise, pisao o životu običnog naroda i bio pionir dečje književnosti, danas gotovo niko ne zna ko je Milorad Popović Šapčanin.
Ime Milorada Popovića Šapčanina danas se retko gde pominje. Ipak, ovaj zaboravljeni književnik 19. veka bio je jedan od najplodnijih i najraznovrsnijih srpskih pisaca svog doba – pesnik, pripovedač, dramaturg, putopisac, publicista i urednik. Pisao je o seljacima, o gradskim zanatlijama, o dečjoj psihologiji i narodnim verovanjima – duhom epski, ali stilom realistički i blizak svakom čitaocu.
Dete iz Šapca koje je sanjalo Beograd
Rođen 1841. godine u Šapcu, Milorad Popović je školu završio u Beogradu, a već kao mladić počeo da objavljuje u tadašnjim srpskim časopisima. Pisao je pod pseudonimom „Šapčanin“, po čemu je i ostao upamćen. U njegovim ranim pesmama i pripovetkama vidi se veliki uticaj narodnog pesništva, ali i težnja ka realnom prikazu svakodnevnog života, što je bilo neuobičajeno za to vreme.
U periodu kada su dominirale velike nacionalne teme, on je birao male, ljudske priče – o siromašnim krojačima, stidljivim zanatlijama, zaboravljenim ženama, bolesnoj deci i sujeverju sela.
Pionir dečje književnosti i pokretač prvih časopisa za decu
Malo je poznato da je upravo Šapčanin pokrenuo jedan od prvih časopisa za decu u Srbiji, pod nazivom "Dečja zabava". Njegovi tekstovi za najmlađe nisu bili samo zabavni – učili su decu empatiji, poštovanju starijih, važnosti škole i ljubavi prema prirodi. Ovo ga čini prvim autorom koji je dečju književnost shvatio ozbiljno, kao važan alat za obrazovanje budućih građana Srbije.
Takođe je bio i jedan od urednika "Domaćina", "Bosanske vile" i drugih značajnih listova tog doba, u kojima je formirao ukus čitalaca i podržavao mlađe pisce.
Pripovetke sa dušom – srpski Čehov pre Čehova
Njegove "Pripovetke iz naroda" s pravom se smatraju biserima domaće proze. U njima je uspeo da spoji epski duh narodnih pesama sa psihološkom preciznošću realističkog pripovedanja. Njegovi junaci nisu idealizovani – oni su puni mana, slabosti, sujeverja, ali i dostojanstva, časti i topline.
Za razliku od nekih njegovih savremenika koji su idealizovali seljaka kao nacionalnog junaka, Šapčanin ga prikazuje onakvim kakav jeste – sa svim ljudskim nedoumicama, željama i greškama.
Zašto je zaboravljen?
Nakon njegove smrti 1895. godine, dela Milorada Popovića Šapčanina su ubrzo počela da blede iz književnih čitanki. Delom zbog toga što nije pripadao nijednoj uticajnoj književnoj školi, delom i zato što mu je stil bio "tiši" od bombastičnih nacionalnih epopeja tog vremena.
Osim toga, nije imao političku moć niti ambiciju da ostavi snažan trag kroz institucije, pa je ostao na marginama, iako mu je opus ogroman.
Danas se retko štampa, nema ga u lektiri, a njegova dela se mogu pronaći tek u starim izdanjima Narodne biblioteke.
Vreme je da ga vratimo
U eri kada se sve češće traži povratak jednostavnosti, empatiji i pisanju o "malim ljudima", Milorad Popović Šapčanin zaslužuje da se ponovo čita. Njegove pripovetke i pesme nisu samo književno vredne – one su i dokaz koliko je srpska književnost u 19. veku imala širinu i dubinu, čak i kada su teme bile lokalne i lične.
Možda baš sada, više nego ikad, treba da ga otkrijemo ponovo.
Izgnanstvo kraljice Drage Mašin: Žena koju su prvo odbacili dvor, pa istorija
Kada je 1903. godine pala dinastija Obrenović u krvavom Majskom prevratu, zlatne zavese kraljevskog dvora upile su i poslednji uzdah kraljice Drage Mašin – žene koju je Srbija više ogovarala nego poznavala. Njen uspon, izolacija i brutalni kraj često se svode na par rečenica u udžbenicima, ali istinska priča o Dragi otkriva složen portret ambiciozne, obrazovane, politički svesne žene – i društva koje je nije moglo da prihvati jer je bila „suviše“.
Kako su Srbi branili Beč 1683. godine: Hajduci u senci velike bitke koja je promenila istoriju Evrope
Kada se osmanska vojska pod vođstvom velikog vezira Kara Mustafe 1683. godine našla pred zidinama Beča, istorija Evrope našla se na prekretnici. Bitka za Beč često se prikazuje kao sukob između Habsburške monarhije i Osmanlijskog carstva, uz pomoć poljskog kralja Jovana Sobjeskog. Međutim, retko se pominje da su u toj borbi učestvovali i Srbi – kao hajduci, pomoćne čete i vodiči kroz Balkansko zaleđe, koje je bilo ključno za protivudar savezničkih snaga.
Decu sa ovim imenom Bog čuva: Roditelji u Srbiji ga sve češće daju mališanima, zbog jedne stvari
Potiče iz staroslovenskog jezika
Raskovnik – biljka koja otključava svaku bravu: Legende i verovanja o čudu iz srpske narodne botanike
U narodnom predanju, postojala je biljka koja može da otključa svaku bravu, razveže svaki čvor i razbije svaki okov – raskovnik. Iako njeno postojanje nikada nije naučno potvrđeno, raskovnik je ostao snažan simbol oslobađanja, unutrašnje snage i duhovnog ključa koji otključava nevidljiva vrata.
Letnja slava u šljiviku: Kako su se nekada slavile Presvete, Ognjena Marija i Ilindan u selima Srbije
U avgustu, kad šljive počnu da zru, a zemlja miruje pred jesen, srpska sela obeležavala su letnje slave pod vedrim nebom – često u šljiviku, pod krošnjama koje su svedočile i molitvama i veselju. Ove slave nisu bile samo verski čin – one su bile i zavet, i porodični sabor, i kolektivna molitva naroda koji je znao da živi u ritmu prirode.
Komentari(0)