REPREZENTATIVNI PRIMER SRPSKE NARODNE ARHITEKTURE Kako je izgledala kuća kapetana sreza u Šumadiji?
Konak Milutina Georgijevića u Goroviču, nepokretno kulturno dobro – je reprezentativna građevina srpske narodne arhitekture iz prve polovine XIX veka u Šumadiji
Nadomak Topole, u šumadijskom selu Gorovič, nalazi se konak lepeničkog kneza Milutina Georgijevića Žabarca. Podignut je 1839. godine kako bi se obezbedio smeštaj knezu Milutinu i njegovoj porodici. Od kada je sagrađen, sve do početka XX veka bio je mesto gde su se odvijali svi važni poslovi od značaja za život sela i okoline. Na autentičan način vizuelizuje tipičnu srpsku ruralnu kuću sa tri segmenta i kao takav predstavlja izuzetan spomenik kulture u maniru srpskog neimarstva.
Ko je bio Milutin Georgijević Žabarac?Milutin Georgijević Žabarac je bio trgovac, lepenički knez, načelnik Okruga kragujevačkog i državni savetnik. Turski sultan mu je dodelio orden Nišan iftihar (Znak slave) koji su u prvoj polovini XIX veka nosili brojni ugledni Srbi, sveštenici, visoki državni činovnici, vojvode i knezovi.
Na istorijsku scenu stupio je u vreme Đakove bune u januaru 1825. godine, koja je izbila zbog visokih finansijskih nameta najpre Smederevskoj, a potom i u Kragujevačkoj, Beogradskoj i Požarevačkoj nahiji. Nakon odluke kneza Miloša o smeni starešina u Kragujevačkoj nahiji, tj. u Lepenici i Jasenici, za novog starešinu postavljen je lepenički knez Milutin Georgijević.
IZVOR: ZAVOD ZA ZAŠTITU SPOMENIKA KULTURE KRAGUJEVAC
Kao jedan od najpouzdanijih kneževih ljudi Milutin Đorđević je učestvovao na svim skupštinama od 1825. do 1842. godine, a kratko vreme je bio i predsednik Suda Kragujevačke nahije od 1833. do 1834. godine. Nakon nove administrativne podele i osnivanja Sredotočne vojne komande 1835. godine, Milutin je postao kapetan Lepeničkog sreza. Na tom položaju je ostao do marta 1839. godine.
U sukobu između Miloša Obrenovića i ustavonobranitelja krajem 30–tih godina XIX veka Milutin Đorđević je stao na kneževu stranu. Ustavonobranitelji, predvođeni Tomom Vučićem i Avramom Petronijevićem, uspeli su uz pomoć Porte da izdejstvuju donošenje tzv. Turskog ustava 1838. godine, kojim je ograničena apsolutna vlast kneza Miloša. Takođe, istrajali su u svojoj nameri da prestonicu iz Kragujevca premeste u Beograd, pri čemu je Milutin stao na strani kneza i radio po njegovim tajnim nalozima.
IZVOR: ZAVOD ZA ZAŠTITU SPOMENIKA KULTURE KRAGUJEVAC
Još energičnije je radio u korist Obrenovića u zimu 1839/40. godine, kada je na vest da je knez Mihailo iz Carigrada krenuo u Srbiju, nameravao da ga sa granice dovede u Kragujevac. U vreme Mihailove vladavine postavljen je za člana Državnog saveta i na tom položaju je ostao do Vučićece bune i smene dinastije 1842. godine. Umro je u rodnom selu Žabare 1850. godine, a svojom odlikovanošću, smelošću i dobrim pregovaračkim sposobnostima, svrstava se u jednu vrlo važnu ličnost, značajnu za nacionalnu istoriju prve polovine XIX veka.
Istorijat i arhitektura konaka Milutina Georgijevića Žabarca
Kada je 1839. godine postao kapetan Lepeničkog sreza, Milutin Georgijević je započeo izgradnju velikog konaka u Goroviču, koji je namenski bio građen za potrebe sreskog načelstva. Izgradnja konaka trajala je samo godinu dana, a danas predstavlja reprezentativnu građevinu srpske narodne arhitekture iz prve polovine XIX veka.
Od vremena nastanka pa sve do početka XX veka konak je bio mesto gde su se odvijali svi poslovi važni za seoski život i život susednih sela (tužbe, ubiranje taksi, vođenje knjige umrlih...zatim i kao škola). Kasnije, kada su se socijalni i politički uslovi promenili, ove funkcije preuzete su od strane institucija višeg ranga. Kuća tada gubi svoj značaj u administrativnom smislu i služi samo kao kuća za stanovanje.
Neposredno posle Drugog svetskog rata, vlasnicima je jedno kratko vreme "oduzet višak prostora", te su prostorije u koje se ulazi sa trema korišćene za policijsku upravu i za kancelariju AFŽ (o čemu svedoči natpis na zidu jedne od tih prostorija:"Živeo antifašizam"). Kao stambeni objekat služila je sve do izgradnje nove kuće početkom `90-tih godina XX veka, a od tada se koristi kao pomoćni objekat.
IZVOR: ZAVOD ZA ZAŠTITU SPOMENIKA KULTURE KRAGUJEVAC
Građena je od tvrdog materijala i ukrašena je brojnim dekorativnim elementima i ornamentima. Jednostavnih dekorativnih detalja i bogatom ornamentikom konak u Goroviču smatra se vrlo vrednim objektom kulturne baštine naše države. Na prednjoj strani konaka dominira prostran trem poduprt profilisani hrastovim stubovima sa jastucima, dok je ograda na tremu izrađena od niza uspravno slaganih dasaka. Prozori na kući su dvokrilni sa karakterističnim drvenim rešetkama – toplijama, izuzev jednog prozora koji je sagrađen tako da se jedan deo prozora otvarao bez stakla i služio je da poreski obveznici dođu i plate svoju obavezu. Pored ulaznih vrata, na kući postoje i naspramna izlazna vrata koja su ukrašena geometrijskom ornamentikom. Krov je višeslivan, blažeg nagiba, a prekriven ćeramidom.
Građevina je u osnovi pravougaona, i sastoji se od osam prostorija od kojih je centralna prostorija "kuća" sa ognjištem, gde je stanovala porodica lepeničkog kneza, a ostale prostorije su korišćene u oficijalne svrhe. Od karakterističnih detalja iz unutrašnjosti, ističu se zidane peći, zatim na poseban način obrađene tavanice tehnikom riblje kosti, kao i ćupovi postavljeni u zidu jedne sobe za koje se pretpostavlja da su se služili za skrivanje novca.
Kako je konak Milutina Georgijevića u Goroviču utvrđen za kulturno dobro?
Konak Milutina Georgijevića u Goroviču je vredan objekat narodnog graditeljstva i reprezentativni simbol očuvanja srpske kulture i tradicije. Kao zgrada koja je važan deo srpske istorije i kulture, konak predstavlja jedno od važnih kulturnih dobara na teritoriji opštine Topola. Shodno tome, konak Milutina Georgijevića u Goroviču utvrđen je za nepokretno kulturno dobro – spomenik kulture Rešenjem Zavoda za zaštitu i naučno proučavanje spomenika kulture Beograd br.865/53 od 5.3.1948. godine.
Kao važno svedočanstvo o jednom prošlom vremenu i poznatoj ustaničkoj ličnosti, konak Milutina Georgijevića prezentuje srpsku istoriju i tradicionalnu i autentičnu atmosferu iz XIX veka. Da bi se sačuvao nacionalni identitet i negovala kultura sećanja na značajnu građevinu iz prve polovine XIX veka, Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac je 2020. godine započeo konzervatorsko – restauratorske radove na konaku. Objekat je pre početka radova (krajem 2020. godine) bio u veoma lošem stanju, pre svega u konstruktivnom smislu. Svi spoljni zidovi bili su vidno ispucali, naročito na uglovima i ispali iz vertikale. Unutrašnji zidovi su bili u nešto boljem stanju, ali su i na njima bile vidne pukotine i to naročito na krajevima, kod veza sa spoljnim zidovima. Trem je bio u izuzetno lošem stanju. Jedan ugaoni stub sa jastukom je nedostajao, deo temeljnog zida je bio urušen a stubovi i temeljače su ispali iz ravni. Zbog velikog obima radova, oni su se izvodili u tri faze, od kojih treća, završna, traje i danas. Ovi radovi podrazumevaju rekonstrukciju objekta i zamenu svih nedostajućih i veoma oštećenih delova kako konstrukcije tako i završnih elemenata u svemu prema izvornom. Nakon završetka radova (druga polovina 2023. god.), objekat će biti vraćen vlasnicima, sa preporukom da se omogući povremeni pristup javnosti objektu i da se u jednoj prostoriji izlože svi istorijski dokumenti (spisi, dopisi, fotografije i dr.) vezani za ovaj objekat. Takođe, poželjno je da objekat dobije adekvatnu namenu koja će moći eventualno da finansira dalje održavanje istog.
Konak Milutina Georgijevića u Goroviču, kao objekat narodnog graditeljstva ima dugu i značajnu istoriju, sa propraćenim elementima etnološke i istorijsko – umetničke vrednosti, što ga čini jednim od najreprezentativnijih konaka XIX veka na prostoru Šumadije. Sve do danas, kao deo kulturnog nasleđa Šumadije, čuva svoju autentičnost i jednostavnim stilom arhitekture dočarava renome nekadašnje kuće uglednog lepeničkog kneza.
Izvor: Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac
ČAK 8 NAJMOĆNIJIH ŽENA U SRBIJI NOSILO JE OVO IME: Njih su voleli srpski vladari, a evo ko su one bile
Ime Jelena nosilo je najviše supruga srpskih vladara, čak 8. To su bile žene kralja Uroša I, Milutina Nemanjića, cara Dušana, zatim kralja Vukašina Mrnjavčevića, despota Stefana Lazarevića, Lazara Brankovića i Stefana Tomaševića i supruga vožda Karađorđa.
STARO VEROVANJE: Znate li zašto se LUDI KESTEN nosi u džepu?
Seljaci su koristili čudan i drevni lek protiv prehlade koji koristi blagotvorna svojstva kestena
NAJLEPŠA HRIŠĆANSKA IMENA: Nose posebnu simboliku i predivno značenje
Imena koje u sebi nose posebnu poruku
21 stvar po kojoj se srpska porodica razlikuje od drugih: Nasmejaćete se do suza!
Nasmejaće vas činjenice koje savršeno opisuju jednu balkansku porodicu
Da li ŽENA može da preuzme krsnu slavu?
Slava je najstariji srpski običaj i često se pada u nedoumicu oko toga ko sme je preuzme. Evo šta na sve to kaže Sveti arhijerejski sabor.
Komentari(0)